Амалий коиданын жашоодо жана даъватыбызда ээлеген орду

Амалий коида – бул ар бир пикир амал үчүн болушу, пикир да, амал да белгилүү бир идея үчүн болушу! Башкача айтканда, нерселерге жана вакиъде жүз берип жаткан ар бир окуяларга баа берип жатып, аларды исламий мабдаъий кызыкчылык тарапка буруу максаты менен пикирлөө.

Амалий коида, мабдаъий даъват менен бирге алып барылганда коомдо ыйманий мухит пайда кылып, Исламды урфи оммго айландырууда негизги роль ойнойт. Ошондуктан, биз хизб даъватчылары алгач өзүбүз амалий коидага амал кылып, жашообузду мабдаъий ислам менен бириктирип жиберишибиз керек!

Себеби, биз өзүбүз түшүнө албаган же амал кыла албаган ишке үммөттү чакыра албайбыз. Чакырсак да, натыйжа болбойт.

Даъват – бул момундун жашоосунун мазмуну болуп, момун адам сахабалар сыяктуу тирүү Куранга айланып, исламий шахсия сыпатын өзүндө калыптандырбаса, анын куру сөздөрү үммөткө таасир өткөрбөйт. Демек, үммөткө таасир кылбай жаткан даъватта үммөттү эмес, даъватты (тарыйкатка ылайыктуулугун) же даъватчыны кайрадан карап чыгуу керек. Өзү амал кылбаган ишке башкаларды чакыруу сүннөткө тескери амал болуп, эч качан көздөгөн максатка алып барбайт!

Ошондуктан, биз алып барып жаткан даъватыбызда амалий коиданы дастурул амал кылып, ар бир пикирибиз жана ушул пикирден келип чыккан иш аракетибиз бир гана ислам кызыкчылыгына каратылышы зарыл! Сахабалар сыяктуу, жашоодон көздөгөн максат даъват деп билишибиз керек жана ушуга амал кылып жашашыбыз керек.

Бүгүн вакиъге көңүл бурсак, куфр ислам маскасы менен “муътадил ислам” долбоорун көтөрүп, жашообузга кирип келе жатат. Бул долбоор белгилүү бир адамдар көрүнүшүндө эмес, пикирий, амалий турмуштук багыттар менен кирип келе жатат. Биз “баланчы имам мына бул муътадил пикирди көтөрүп жатат” деп имамдарга же илимдүү адамдарга каршы багыт алышыбыз туура эмес. Себеби, “муътадил ислам” куфр дүйнөсүнүн өтө чоң дүйнөлүк стратегиялык долбоору болуп, бул долбоор дүйнөлүк мабдаъий исламий мухитти жок кылуу максатында түзүлгөн. Бул долбоорду ачык-айкын түшүнүп албасак, анын кээ бир тараптары ал тургай хизбдин ичиндеги даъваттын багытына таасирин тийгизиши мүмкүн.

Муътадил исламдын максаты, даъват алып баруу тарыйкатыбызды башка тараптарга буруп жиберүү негизине курулган. Мисалы, хизб өз даъватын исламий тарыйкатка ылайык, идеологиялык (акыйдага негизделген пикирий жетекчилик) негизде алып барат. Ал үчүн ушул пикирге ылайык амалий багытка үндөөчү исламий сакафатты табанний кылды. Башкача айтканда, амалий коидага ылайык ар бир табанний кылган пикирин, иш жүзүндө аткарышы керек болгон иштердин муалажасы деп нусустардан ижтихад жолу менен истинбат кылды. Бирер табанний кылынган пикир назарий эмес, башкача айтканда, жөн гана билип коюу же адамдарга илимдүү болуп көрүнүү менен аларды өзүнө тартуу, же илимдүү адамдарды кемсинтүү максатын көздөгөн эмес, андай болушу таптакыр мүмкүн эмес. Себеби, азыркы муътадилдик долбоору дал мына ушул назария негизи менен кирип келүүдө. Алар пикирди амалдан башка, башкача айтканда, назарий илим катары үйрөнүү, үйрөтүү жана коомду ошону менен алек кылуу сыяктуу амалий коидабызга тескери мухитти пайда кылышмакчы.

Буга каршы күрөш кандай болушу керек?

Биз чалгып бара жаткан аалымдар менен күрөшпөстөн, муътадилдикти алып келе жаткан пикирлерди тосуу негизинде аракеттенишибиз керек.

Биз өз ишмердүүлүгүбүздү алар алып келе жаткан пикирий бузукчулуктан таза кармашыбыз керек. Мисалы, Ислам жана мусулмандардын абалын исламдаштыруу негизинен чалгытуучу пикир жана аракеттерден этият болушубуз керек. Башкача айтканда, биз да назарий илимий дарстарды же мечиттердеги насааттарды даъват менен алмаштырып алышыбыз, муътадил исламга пайдалуу аракет болуп эсептелет жана хизб табанний кылган амалий коидага тескери деп этибар кылынат. Исламий дарс алуу, берүү же ушуга чакыруу иштери, хизбий ишмердүүлүктөн өзүнчө исламий иш-аракеттер деп алып барылышы зарыл. Адамдар бул назарий дарстарды даъват деп кадыржам болуп калышынан этият бололу. Алар назарий дарстарды даъват үчүн даярдык же намаз, орозо сыяктуу исламий милдеттерден деп билиши керек.

Хизбийлер болсо, даъват үчүн хизб сакафаты жетиштүү экенине ынанышы болушу керек. Башкача айтканда, хизб даъватты жалаң гана өз тарыйкатына ылайык, идеологиялык негизде исламий хизбий сакафат менен алып барууну табанний кылды. Идеологиялык даъват, “Ислам түзүмү” китебинин биринчи абзацында сүрөттөлгөн. Башкача айтканда, адамдын жашоо жөнүндөгү жалпы түшүнүктөрүн жаркын пикир менен өзгөртүп, анын жашоосун ушул түшүнүккө ылайык Ислам акыйдасына байлап коюу менен ишке ашат. Андан соң, ал адам өз жашоосун бүтүндөй өзгөртүүгө мажбур болуп, шарий өкүмдөргө кайрыла баштайт. Ал адам шаръий өкүмдөрдү өзү каалаган мужтахидден же аалым-улама деп билген адамынан алышы мүмкүн. Себеби, хизб мазхаб эмес! Ал адамдардын жашоосунда учурай турган бардык жузъий проблемаларга чечим берүүгө жоопкер эмес. Эгерде ушундай болгондо хизб “Ихванул муслим” тарыйкаты менен кетет болчу.

Ошондуктан, жашообузда Куранды жаттоо, фикх илимин толук үйрөнүү үчүн дарс алып жатып, же башка бардык илимге жана ибадатка тиешелүү иштерди кылып жатып, аны тарыйкатка тиешелүү даъват деп кошуп жиберүүдөн этият бололу. Илим алууга тиешелүү ар кандай пикирлерибизди “амалий коида”га ылайык, хизб тарыйкатына ылайык алып барып жаткан даъват жолунда курал катары пайдалануу максатында үйрөнөлү. Бул үйрөнүп барышыбыз, амалдан алыс (назарий) болуп калбастыгы жана адамдар бизди ээрчип ушул илимий конференциялар менен гарыйзаларын канааттандырып албастыгы үчүн этият мамиледе бололу. Муътадил Ислам кызыкчылыгы жүзөгө чыкпасын үчүн даъватты илимий-назарий дарс алуу иштери менен аралаштырып жибербейли! Амалий коидага амал кылып, үммөттү да ага амал кылууга даъват кылалы. Себеби, хизб сакафатында үммөттү түптөн өзгөртүү үчүн жетиштүү пикирлер бар. Биз даъватта башка булактарга муктаж эмеспиз. Бирок, бул жерде проблема биз сакафат алып жатып анын жашоодогу орду жөнүндө о.э. аны кайсы жерде, кандай иштетүү жөнүндө пикирлебей койдук. Коомдо бийлик менен кызматташтыкта иш алып барып жаткан кээ бир аалым-уламалардан таасирленип, биз да ошолордой кылсак, алар жетишкен максаттарга жетише алабыз деп чалгып, даъватты илим үйрөнүү менен алмаштыра баштадык. Бүгүнкү күндөгү алсыздыгыбыздын себеби илимсиздиктен деп ойлоп, чечимди хизб сакафатынан эмес, башка булактардан издей баштадык! Этият бололу, куфр бизди исламий мабдаъъий тарыйкатыбыздан чалгытмакчы болууда! Жүздөгөн жылдар мурда жоготкон тарыйкатыбызды эми тапканыбызда башка тарыйкаттар менен аралаштырбай, сабыр менен туруп анын нукуралыгын сактап калалы.

Жихад фарз, бирок тарыйкат эмес! Намаз фарз, ал да тарыйкат эмес! Орозо, зекет, ата-энеге моюн сунуу…. фарз, бирок кимде-ким ушуларды тарыйкат десе, ушуга даъват кылуу менен ислам турмушка кайтып келет десе биз аны айлакер, жахил же чыккынчы деп атайбыз! Азыр куфр бизге ушундай айла-амал менен кирип келе жатат. Биз этият болбосок, билбеген абалда ага пайда келтирип коюшубуз мүмкүн!

Тыянак кылып айтканда, даъват коомду куфр менен талашуу негизинде алып барылат.

Коом: Адамдар, пикирлер, туйгулар жана мыйзамдардан турат. Адамдардын пикирлерин исламдаштыруу. Ал үчүн аларды ар бир нерсе жана өз ара алака-мамиледе исламий дүйнөкарашты негиз кылып алышына жетишүү керек.

Туйгуларды касб кылуу, адамдарда гарыйзасынан келип чыккан туйгуларын Ислам жана исламий баалуулуктарды коргой ала турган нафсияларды жаратуу менен болот.

Мыйзам болсо адамдар ортосундагы туруктуу алака жана мамилелерди шаръий өкүм менен башкаруу.

Демек, даъват куфр коомун Ислам коомуна айландыруу үчүн алып барылуучу иш-аракеттер экен. Коомдун исламдашып бара жатканында, алардын мабдаъий ислам менен биригип, ар бир пикир жана амалын ушул мабдаъ кызыкчылыгы негизинде алып барышында көрүнөт. Башкача айтканда, амалий коидага амал кылууну урфи оммго айландырып алуу исламды коомго алып кирүүнүн негизги принциптеринен экен.

Абдураззак.