Пайгамбар с.а.в дын сийратындагы пикирий жана маддий иштер
Пайгамбар с.а.в дын жолунан жүрүп, адамдарды далилдер менен канааттандыруу аркылуу даъват кылып жаткан кишилерди маскаралоо, аларды маддий иштер менен алектенбегендиктери үчүн инкар кылуу Алла жолунан тосуу ыкмаларынын жаңысы эмес. Мындан көздөлгөн максат – аларды жолдорунан кайтаруу, же катъий далилдер жана жаркын хужжаттар менен алып барып жатышкан даъваттарын басынтууга урунуу. Дагы бул иш душман аларды далилдеринин күчтүүлүгү себептүү жеңе албагандан кийин болуп жатат.
Бул ыкманы Пайгамбар с.а.вдын душмандары да колдонушкан эле. Алардын Куран менен күрөшүүгө кудурети жетпеди. Бирок, анын мөжизалыгын да тан алышпады. Ошондон кийин Каъбанын аркасында топтолушуп, Пайгамбар с.а.в менен сүйлөшүштү, талашып-тартышышты, ал заттан даъватына жана тарыйкатына туура келбей турган иштерди талап кылышты. Пайгамбар с.а.в болсо «мен да силерге окшогон адаммын, силер сурап жаткан иштер колумдан келбейт, Роббимдин уруксатысыз бир иш кылууга менин акым жок, менден мурунку пайгамбарлар да Үммөттөрү эмнени сурашса, баарын орундата беришпеген, менин жолум да ошолордун жолу. Алар Алла берген өздөрүнүн пайгамбарлыктарына далалат кылуучу аяттар менен чектелишкен, ушул далилдерден өтүп, өздөрүнчө эч иш кылышпаган» деди. Ушул сөздү айтып, Пайгамбар с.а.в ордунан туруп кетти. Ал зат менен бирге аммасы (чоң апасы) Алдулмутталибдин кызы Атиканын уулу Абдулла ибн Умайя да турду жана мындай деди: «Эй Мухаммад, коомуң сага баланча-баланча сунуштарды сунуш кылды. Сен болсо аларды кабыл албадың. Кийин Алланын алдындагы макамыңды билүүлөрү жана сени тастыктап, сага ээрчүүлөрү үчүн сенден өздөрүнө баланча-баланча нерселерди сурашты. Сен болсо алардын сурагандарын орундатпадың. Кийин сенден өзүң үчүн алар сени өздөрүнөн артык экениңди жана Алланын алдындагы макамыңды биле турган нерсени алышыңды сурашты. Буга да макул дебедиң. Кийин сенден сен аларды коркутуп жаткан азаптардын айрымдарын көрсөтүп беришиңди сурашты. Бул ишти да кылбадың. Эми, Аллага ант болсун, сенин шаты коюп, асманга чыгып барганыңды көрмөйүнчө, төрт периште далил алып келип, сенин өзүң айтып жаткандай адам экениңе күбөлүк беришмейинче, сага таптакыр ишенбеймин. Дагы Аллага ант болсун, ушул айткандарымды кылганыңда да, сени тастыктаймын деп ойлобоймун». (Куртубий тафсири, 10-мужаллад, 328-бет).
Пайгамбар с.а.вдан үлгү алып, Исламий Халифалыкты тикелөө үчүн иш алып барып жаткандарга каршы ырайымсыз чабуулдар кылынып жатат. Кээде аларга маддий иштер менен алектенүү дооматы коюлуп жаткан болсо, кээде дал ушул маддий иштер менен алектенбей жаткандыктары үчүн инкар кылып жатышат. Ошол үчүн да төмөнкү иштерди баян кылуу зарыл болуп калды:
Биринчиден, Пайгамбар с.а.вдын өзүнө гана тиешелүү болбогон иштеринде биз үчүн эң жакшы өрнөк бар. Ал заттын бардык абалдары биз үчүн үлгү. Биз ал кишинин жолдору, сүннөттөрү, программаларынын изинен барышыбыз керек. Анткени, ал киши акыйкатка жана анык ишенимге ээ болгон. Исламий Халифалыкты тикелөө турасындагы тарыйкаты да ушулардын катарына кирет. Алла Таала айтат:
قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
– «Айткын: «Менин жолум ушул. Мен Аллага даъват кыламын. Мен жана мага ээрчиген кишилер анык далилге-ишенимге ээбиз. (Ар кандай шериктен) Алланы аруулаймын. (Анткени), мен мушриктерден эмесмин». [12:108]
Дагы айтат:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا
– «(Эй момундар), албетте, силер үчүн – Алла жана акырет күнүнөн үмүткөр болгон о.э. Алланы көп эстеген кишилер үчүн – Алланын Пайгамбарында (ал заттын ыйман этикаты жана кулк-мүнөзүндө) көркөм үлгү бар». [33:21]
Баарына белгилүү болгондой, Пайгамбар с.а.в пайгамбар болгондугунан тышкары, эки доорду жашап өткөн. Биринчи доордо Исламий мамлекет куруу үчүн иш алып бара турган уюмга – хизбге амирлик кылган. Бул доордо уюм идеологиялык иштер менен – адамдарды Исламий пикирлер менен тааныштыруу, адамзатты дүйнө-акырет бактысына жеткире турган мабда жалгыз гана Ислам экенин далилдер менен далилдөө, калган мабдалар болсо адамзаттын дүйнө-акыретин күйгүзүп жиберишин түшүндүрүү, саясатчылардын көз-боёмочулуктарын, айла-амалдарын ачып таштоо, кубат жана таасир күчүнө ээ болгон адамдадарды өз күч-кубаттарын жана таасирин Алланын динин бийик кылуу жолуна гана жумшоо керектигине канааттандыруу сыяктуу иштер менен алектенген. Ал заттын жалгыз куралы далилдеринин күчтүүлүгү жана ар кандай далилдерды жеңе алышы болгон. Уюм мүчөлөрү күчсүз болушса да, Алланын нусратына анык ишенишип, Роббилерине тобокел кылышып, өздөрүн кармана билишкен. Алар зулум-фитналарга тынымсыз жолугуп жаткандыктан, эгер сезим-туйгуларынын өкүмүнө кулак салышса, душмандар менен күрөшүүдө ар кандай ыкманы колдонгон болор эле. Бирок, алар эч кандай маддий ыкманы колдонушкан жок. Алла буюрган жолдон ообой бара беришти. Экинчи доорго т.а. Пайгамбар с.а.в Исламий мамлекеттин жетекчисине айланган доорго келип болсо, идеологиялык иш-аракет менен бирге башкаруу жана душманга каршы күрөшүү, согуш кылуу иштерин да жолго коюшту. Бул доорго келип, тынч, бейпил жашашар эле, эч ким аларды куугунтуктабас эле жана аларга басым өткөзбөс эле. Мындай убакта сезим-туйгуларынын өкүмүнө кулак сала турган болсо, эч кандай согушууга кажет болбос эле. Биринчи доордон экинчи доорго өтүү чекити Пайгамбар с.а.вдын экинчи Акаба байъаты жана Мадинада Ислам мамлекетин куруу менен нусратты колго киргизгендиктери болду. Ибн Исхак айтат: «Кийин Мусъаб ибн Умайр Меккеге кайтты. Мусулман ансарийлерден каалагандары өз коомдорундагы мушрик ажылар менен бирге ажылык сапарына чыгышып, Меккеге келишти. Кийин ташрик күндөрүнүн ортолорунда Акабада Пайгамбар с.а.в менен ахддашышты (убадалашышты). Бул убакта Алла Өз пайгамбарына нусрат берүүнү, Ислам жана Ислам ээлерин бийик кылууну, ширк жана ширк ээлерин болсо кор кылууну ыктыяр кылган эле». («Ас-сийра ан-Набавийя», 2-том, 287-бет. «Табарий тарыхы», 1-том, 561-бет). Мухаммад ибн Исхак Матлабий айтат: «Акаба байъатынан мурун Пайгамбар с.а.вга согуш кылууга уруксат берилбеген эле. Аллага дуба кылуу, азарларга сабыр кылуу жана жахилди кечирүүгө буюрулган эле. Курайш ал затка эргешкендерди куугун кылды. Кимдир бирөө динден кайтты, кимдир бирөө мушриктердин колунда азапта калды, кимдир бирөө качып өлкөнү таштап кетти, кимдир бирөө Хабашистанга, кимдир бирөө Мадинага, дагы кимдир бирөө башка жайларга кетти. Курайш Улуу жана Үстөм Аллага моюн сунбай, ал зат ыктыяр кылган улуулуктан баш тартып, Пайгамбар с.а.вды жалганчыга чыгарып, Аллага пенделик кылган, Ал затты бир деп билген, Пайгамбарына ишенген жана динин бекем кармагандарды азаптап, журттарынан айдагандан кийин, Алла Пайгамбар с.а.вга согушууга, момундарга зулум кылгандарды багындырууга уруксат берди. («Ас-сийра ан-Набавийя», 2-том, 313-бет. «Куртубий тафсири», 12-том, 69-бет). Ибн Исхак айтат: «Согуш байъаты Пайгамбар с.а.вга согуш кылууга уруксат берилгенинен кийин кылынды. Андагы шарттар биринчи Акабадагы шарттардан башкача болду. Биринчи байъат аялдар байъаты эле. Анткени, Алла Пайгамбар с.а.вга али согуш кылууга уруксат бербеген эле. Алла согуш кылууга уруксат бергенден кийин, Пайгамбар с.а.в алар менен акыркы Акабада кызыл-кара түстүүнүн баары менен согуш кылууга өзү үчүн байъат алды. Коомго каршы турууну Роббиси үчүн шарт кылды. Ахдга бапаа кылгандар үчүн бейиш болушун айтты». («Ас-сийра ан-Набавийя», 2-том, 302-бет). Жетекчилердин бири Убода ибн Сомит айтат: «Пайгамбар с.а.вга согуш кылууга байъат бердик». (Ахмад «Муснад»ы, 5-том, 316-бет, «Фатхул-борий», 1-том, 67-бет). Ибн Аббас рыбаят кылат: «Пайгамбар с.а.в Меккеден чыгарып жиберилгенинде, Абу Бакр: «Алар өздөрүнүн Пайгамбарын чыгарып жиберишти, биз Алланыкыбыз жана биз албетте Ал затка кайтабыз, эми, алардын каргашага дуушар болору анык», – деди. Ошондон кийин Алла Таала:
أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ
– «Чабуулга учурап жаткан заттарга зулум көргөндүктөрү себептүү (согуш кылуу) уруксаты берилди. Албетте, Алла аларды үстөм кылууга кудуреттүү», [22:39]
аятын түшүрдү. Бул аят согуш жөнүндө түшүрүлгөн биринчи аят». (Бул хадис эки шейхтин тең шартына карай, сахих. Хаким жана Термизий). Дагы Ибн Аббастан рыбаят кылынат: «Абдуррахман ибн Авф өзүнүн достору менен Пайгамбар с.а.вга келип: «Эй Алланын пайгамбары, биз мушриктик убагыбызда азиз элек, ыйман келтиргенибизден кийин кор болуп калдык», – дешти. Ошондо Пайгамбар с.а.в:
«أَنِّيْ أُمِرْتُ بِالْعَفْوِ فَلا تُقَاتِلُوا الْقَوْمَ»
«Мен кечирүүгө буюрулганмын, алар менен согушпагыла», – деди. Мадинага көчкөндөн кийин, Алла ал кишини согуш кылууга буюргандан кийин болсо, өздөрүн алып качышты. Ошондо Алла Таала мына бул аятты түшүрдү:
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَءَاتُوا الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً
– «(Эй Мухаммад алайхис-салам), мына бул кишилерди көрбөдүңбү, аларга (мурун Меккеде турган чактарында капырларга каршы согушууга талапкер болушканда): «Өзүңөрдү баскыла жана намазыңарды окуп, зекетиңерди өтөп тургула!» деп айтылган эле. Эми, качан аларга согушуу парз кылынганда болсо, капыстан алардын бир тобу адамдардан Алладан корккондой, балким, андан да катуурак коркушууда». [4:77]
(Хаким)». Катодадан рыбаят кылынат: «Алла Тааланын:
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ
– «(Эй Мухаммад алайхис-салам), мына бул кишилерди көрбөдүңбү, аларга (мурун Меккеде турган чактарында капырларга каршы согушууга талапкер болушканда): «Өзүңөрдү баскыла жана намазыңарды окуп…», [4:77]
деген аяты
إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ
– «Бизге бул ажалды бир аз кийинирээк жиберсең кана…», [4:77]
деген жерге чейин окулду эле, Пайгамбар с.а.вдын бир нече сахабалары ал заттын хижратынан мурун, Меккедеги чактарында эле согушууга шашылышып, Пайгамбар с.а.вга «куп десеңиз, Меккедеги мушриктер менен согушар элек», – деп айтышты. Пайгамбар с.а.в аларды бул иштен кайтарып:
«لَمْ أُؤْمَرْ بِذَلِكَ»
«Мындай кылууга буюрулбаганмын», – деди. Хижрат болуп, согушууга буюрулгандан кийин болсо, аларга бул иш жакпаган жана жогорудагы абал жүз берген. Ошондо Алла Таала:
قُلْ مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقَى وَلَا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا
– «… Аларга айткын: «Дүйнө матасы-жыргалчылыгы аз эле. Алладан корккон кишиге акырет жакшыраак. Силерге кылдай зулум кылынбайт», [4:77]
аятын түшүргөн. (Табарий тафсири, 5-том, 71-бет). Алла Тааланын:
إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ ءَامَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ
– «Албетте, Алла ыйман келтирген заттарды коргойт. Албетте, Алла бардык кыянатчы жана неъматка күпүрдүк кылуучуларды сүйбөйт», [22:38]
деген аятынын тафсири жөнүндөгү рыбаяттарга караганда, бул аят Меккеде кыйла көбөйүп калган момундар жөнүндө түшүрүлгөн. Аларга капырлар азар беришкен. Хабашистанга хижрат кылгандар кетип, Меккеде калган момундар мүмкүн болушунча капырларды өлтүрмөкчү, аларга кыянат кылып, алдамакчы болушкан. Ошондо мына ушул аят {كَفُورٍ} деген жайына чейин түшүрүлүп, Алла Субханаху момундарды коргоого убада берген жана кыянат кылуудан эң бир ачык сөз менен кайтарган». (Куртубий тафсири, 12-том, 67-бет).
Экинчиден, иштерди мактоо же каралоо, алардын кандай экендигине баа берүү напис жана көңүл-каалоолорго карап эмес, шарият өлчөмү менен, шаръий өкүм менен болушу лазым. Алланын өкүмдөрү жана чектөөлөрү жаатында Ал заттан таква кылып, бул өкүмдөр жана чектөөлөрдү этибарсыз калтырбоо важып. Алла Таала айтат:
وَمَا ءَاتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ
– «Пайгамбар өзү силерге алып келген нерсени алгыла, ал зат силерди кайтарган нерседен кайткыла жана Алладан корккула! Албетте, Алланын жазасы катуу». [59:7]
Абу Хурайра Пайгамбар с.а.вдан рыбаят кылышынча, ал зат мындай деген:
«دَعُونِي مَا تَرَكْتُكُمْ إِنَّمَا أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ سُؤَالُهُمْ وَاخْتِلافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ، فَإِذَا نَهَيْتُكُمْ عَنْ شَيْءٍ فَاجْتَنِبُوهَ، وَإِذَا أَمَرْتُكُمْ بِأَمْرٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ»
«Эгер, мен силерди тек таштасам, мени тек койгула. Себеби, силерден мурункуларды суроолору жана пайгамбарларына каршы чыгуулары кыйраткан. Эгер силерди кандайдыр бир нерседен кайтарсам, андан өзүңөрдү алып качкыла, эгер бирер нерсеге буюрсам, аны колуңардан келишинче аткаргыла» (муттафакун алайх).
Сөздөрдүн шаръий өкүмүн билүү үчүн болсо, алардын вокыйсын билүү керек. Сөздөр да амалдар сыяктуу баары бир кыл боло бербейт. Ар бир сөздүн өз шаръий өкүмү бар. Айрым сөздөр парз, айрымдары мандуб, айрымдары макрух, дагы айрымдары мубах болот. Сөздү сөз болгону үчүн гана каралоо ката. Анткени, мындай кылууда акыйкат менен батылды, ак менен караны тең кылып коюу аламаттары бар. Алла Таала айтат:
وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ ۩ وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ
– «(Адамдарды) Аллага (Анын динине) үгүттөп-үндөгөн жана өзү да жакшы амал кылып, «шек-күмөнсүз, мен мусулмандарданмын» деген кишиден да жакшыраак сүйлөөчү ким бар! Жакшылык менен жамандык тең болбос. Сен (ар кандай жамандыкты) эң көркөм сөздөр менен кайтаргын! (Ошондо) капысынан сен менен ортоңордо душмандык болгон киши ысык-ишенимдүү достой болуп калат». [41:33-34]
Айрым сөздөр күнөө, батыл. Мисалы, Пайгамбар с.а.в алып келген Алланын динин жалган деп айтуу. Адамдарды Алланын буйруктары жана чектөөлөрүнөн тосуу. Ислам өкүмдөрүн мазактоо. Алланын динин жана пайгамбарларын маскаралоо. Алланын динине чакырып жаткан даъватчыларга душмандык кылуу. Алар жөнүндө ар кыл шек-күмөндөрдү таркатуу. Алланын душмандары менен дос болууга, аларга жан тартууга, айыптарын жабууга чакыруу. Алла Таала айтат:
يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ۩ هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ
– «Алар Алланын нурун (т.а. Исламды) ооздору (т.а. пайдасыз сөздөрү) менен өчүрмөкчү болушат. Алла болсо – мейли (капырлар) жаман көрүшсө да – Өз нурун толук (т.а. ар тарапка жаюну) каалайт. Ал (Алла) өз Пайгамбарын хидаят жана акыйкат дин менен – мейли, мушриктер жактырышпаса да – бардык диндерге үстөм кылуу үчүн жиберген Зат». [9:32-33]
О.э. жалган сүйлөө, доомат кылуу, илманийлик, социализм, демократия, улутчулдук, эркиндик, диндер биримдиги сыяктуу Исламга каршы көз караштарга даъват кылуу. Алла Таала айтат:
فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ
– Демек… буттардан болгон нажасат-ыпыластыктан ыраак болгула жана жалган сөздөн алыс болгула!». [22:30]
Мындай сөздөрдү жок кылууга, алардын туура эместигин, алардан алыс болуу керектигин баяндоо лазым. Анткени, алардын тозокко алып барууларын көрсөтүп берүү үчүн аракет кылуу керек. Алла Таала айтат:
يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلَا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا
– «Алар (өздөрүнүн күнөөлөрүн) адамдардан жашыра алышат, а бирок, Алладан жашыра алышпайт. Алар (Алла) ыраазы болбой турган сөздөрдүн планын жашыруун түзүп жаткан чактарында да, Ал зат алар менен бирге болот. Алла алардын кылып жаткан иш-амалдарын камтып алуучу Зат. [4:108]
Абу Хурайра р.а рыбаят кылган хадисте Пайгамбар с.а.в мындай деген:
«إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مَا يَتَبَيَّنُ مَا فِيْهَا يَهْوِى بِهَا فِي النَّارِ أَبْعَدَ مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ»
«Пенде эмне деп жатканын өзү билбестен ошондой сөздү сүйлөп жиберет да, бул сөз аны тозоктун чыгыш менен батыш аралыгынан да ичкерирээк ыргытат» (муттафакун алайх).
Ушундай сөздөр бар, алар акыйкат, хидаят. Мисалы, Аллага даъват кылуу, Алланын шариятын өкүмдар кылуу, өкүмдөрүнө баш ийүү, аларды адамдарга жеткизүү, далилдерин көрсөтүп берүү, мусулмандарга насаат кылуу, амирлерди тергеп-тескөө, акыйкат болбогон нерсенин акыйкат эместигин ашкере кылуу, айла-амалдарды ачып таштоо ж.б.у.с. Мындай сөздөр амалдардын эң абзели. Аларды коркпостон сүйлөө, сүйлөп жаткандарды болсо мазактап эмес, тескерисинче, колдоп-кубаттоо лазым. Алла Таала айтат:
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا
– «Эй момундар, Алладан корккула жана туура сөздү сүйлөгүлө!». [33:70]
Жана айтат:
يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا
– «Ал Күндө эч кандай шапаат-колдоо пайда бербейт, бирок, Рахман уруксат берген жана сөзүнө Ал зат ыраазы болгон адамга гана (пайда берет)». [20:109]
Дагы айтат:
وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ
– «(Адамдарды) Аллага (Анын динине) даъват кылган жана өзү да жакшы амал кылып, «шек-күмөнсүз, мен мусулмандарданмын» деген кишиден да жакшыраак сүйлөөчү ким бар!» [41:33]
Дагы айтат:
إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ ۩ نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ ۩ نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ
– «Албетте, «Роббибиз Алла» деп, андан соң (жалгыз Аллага таат-ибадат кылууда) бекем болгон заттардын алдыларына (өлүм убагында) периштелер түшүп (айтышат): «Коркпогула жана кайгырбагыла. Силерге убада кылынган бейиш сүйүнчү кабары менен шаттангыла! Биз дүйнө турмушунда да, акыретте да силердин досуңарбыз. Силер үчүн (бейиште) көңүлүңөр каалаган нерселериңер бар жана силер үчүн ал жерде өзүңөр каалаган нерсеңер бар. Бул кечиримдүү жана мээримдүү Зат тарабынан болгон сый». [41:30-32]
Абу Бакр р.а дан рыбаят кылынат, ал киши «алар кийин бекем турушуп, Аллага эч нерсени шерик кылышпаган» деген. Жана андан Асжанад ибн Хилал рыбаят кылат, ал өзүнүн досторуна: «Мына бул
إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا
– «Албетте, «Роббибиз Алла» деп, андан соң (жалгыз Аллага таат-ибаадат кылууда) бекем болгон…», [41:30]
وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ
– «… өз ыймандарын зулум (ширк) менен аралаштырбаган заттар…», [6:82]
деген эки аят жөнүндө эмне дейсиңер? – дегенде – алар туруктуу-бекем болушуп, кийин күнөө кылбагандар, ыймандарына күнөөнү аралаштырбагандар», – деп жооп беришкен. Ошондо Абу Бакр: «Аны туура эмес талкуу кылдыңар, алар «Роббиз Алла» деп айтышты, кийин бекем болушуп, Андан башка кудайга карашпады, ыймандарына ширкти аралаштырышпады, алар үчүн тынчтык-амандык бар жана алар хидаят тапкандар», – деди. Умар р.а дан рыбаят кылынат, ал минбарда хутба окуп жатып:
إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا
– «Албетте, «Роббибиз Алла» деп, андан соң (жалгыз Аллага таат-ибадат кылууда) бекем болгон…, [41:30]
аятын тилават кылган жана «Аллага ант болсун, ага итаат кылууда бекем болгондор, кийин түлкүлөргө окшоп, куулук кылбагандар», – деген. (Куртубий тафсири, 15-том, 358-бет). Алла Таала айтат:
وَهُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَهُدُوا إِلَى صِرَاطِ الْحَمِيدِ
– «Алар (бул дүйнөдө) жагымдуу-чындык сөзгө (т.а. «Алла жалгыз» деген сөзгө) хидаят кылынышат жана алкыш-мактоолор ээси – Алланын жолуна жолдонушат». [22:24]
Рыбаят кылынат, бир киши Пайгамбар с.а.вдын алдына келип, «Кайсы жихад абзел?» – деди. Пайгамбар с.а.в:
«كَلِمَةُ حَقٍّ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ»
«Залим имамдын алдында айтылган акыйкат сөз», – деп жооп берди. (Иснади сахих, «Тандалган хадистер», 8-том, 110-бет). Жабир р.а рыбаят кылат, Пайгамбар с.а.в мындай деген:
«سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَرَجُلٌ قَامَ إِلَى إِمَامٍ جَائِرٍ فَأَمَرَهُ وَنَهَاهُ فَقَتَلَهُ»
«Шейиттердин саййиди – Хамза ибн Абдулмутталиб жана залим имамдын алдында туруп, аны амру-маъруф, нахий-мункар кылган, натыйжада, имам аны өлтүрүп жиберген киши» (Хаким). Абу Хурайра р.а рыбаят кылат, Пайгамбар с.а.в мындай деген:
«إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ لا يُلْقِي لَهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللهُ بِهَا دَرَجَاتٍ»
«Пенде өзү көңүл бурбастан эле Алла ыраазы боло турган бир сөздү айтып жиберет да, Алла ошол сөздүн шарапаты менен анын мартабасын көп даража жогоруга көтөрөт» (Бухарийдин «Сахих»инен).
Үчүнчүдөн, Алланын аяттарына туура эмес түшүндүрмө берүү, Алланын Китеби жана Пайгамбар с.а.вдын сүннөттөрүндө баян кылынган эң абзел жихадды кылып жаткан т.а. Пайгамбар с.а.вдын жолунан жүрүп, Үммөттү ойготуу, Исламий турмушту кайта баштоо жолунда иш алып барып жаткан даъватчылар жөнүндө «алар өздөрү айтып жаткан сөздөргө амал кылбай турган жаман адамдар» деп аларга доомат таштарын ыргытуу күнөө жана мункар иш. Анткени, Алла Тааланын:
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ۩ كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ
– «Эй момундар, силер эмнеге өзүңөр кылбай турган нерсени (кылабыз деп) айтасыңар?! Силердин өзүңөр кылбай турган ишти (кылабыз деп) айтышыңар Алланын алдында өтө жаман көрүлгөн (иш)», [61:2-3]
деген аяты мына мындай тафсир кылынган: Адам өзү кылбаган, же кыла албай турган ишин кылдым же кыламын деп айтат. Кылбаган ишин кылдым деп айтуу жалганчылык, кылбай турган ишин кыламын деп айтуу болсо кыянат болуп, экөөсү тең жаман кулк эсептелет. Суфён ибн Уяйнадан көчүрүп айтылат, ал Алла Тааланын:
لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ
– «… эмнеге өзүңөр кылбай турган нерсени (кылабыз деп) айтасыңар?!», [61:2]
деген аятын т.а. кылыш же кылбашыңарды анык билбей турган ишиңерди эмне үчүн айтасыңар деген мааниде деп тафсир кылган. (Куртубий тафсири, 18-том, 80-бет).
Бул нерсе Пайгамбар с.а.вдан өрнөк алып, маддий ишке өтпөстөн, жалаң гана пикирий иш менен чектелип жаткан кишилерге таптакыр туура келбейт.
Кала берсе, мусулман киши Ислам мамлекетин тикелөө жолунда Пайгамбар с.а.вдын тарыйкатынан барып, ар бир айтып жаткан сөзүн жакшылап ойлоп алышы, аны сүйлөштөн мурун шарият таразасы менен өлчөп көрүшү, жакшы сөз болсо, Алланын жолунда жаман аттуу кылуучунун жаман атты кылышынан коркпостон дадил сүйлөшү, жаман сөз болсо, аны сүйлөөдөн тыйылышы лазым. Алкама ибн Ваккастын рыбаят кылышынча, ал Медина базарында отурган экен, анын алдынан мединалык бир кадырман киши өтүп калыптыр. Алкама ага мындай дептир: «Эй баланча, сен кадыр-барктуу адамсың. Сенин амирлер алдына кирип, алар менен сүйлөшүп жатканыңды көрдүм. Мен Пайгамбар с.а.вдын сахабасы Билал ибн Харис Музанийден уккамын, Пайгамбар с.а.в мындай деген экен:
«إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ مَا يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ فَيَكْتُبُ اللهُ لَهُ بِهَا رِضْوَانَهُ إِلَى يَوْمٍ يَلْقَاهُ، وَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللهِ مَا يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ فَيَكْتُبُ اللهُ لَهُ بِهَا سَخَطَهُ إِلَى يَوْم الْقِيَامَةِ»
«Силердин бирөөңөр айтып жаткан сөзү кайсыл жерге чейин жетип барышын билбестен эле Алланы ыраазы кыла турган бир сөздү айтып жиберет жана Алла ошол сөзү себептүү ага Өзүнө жолуга турган күнгө чейин Өзүнүн ыраазылыгын жазат. Дагы бирөөңөр айтып жаткан сөзү кайсыл жерге чейин жетип барышын билбестен эле Алланы каарданта турган бир сөздү айтып жиберет да, ушул сөзү себептүү Алла ага Кыямат күнгө чейин Өзүнүн каарын жазат». Алкама сөзүн улантып: «Эмне деп жатасың, эмнелерди сүйлөп жатасың, байкагын. Канчалаган сөздөр бар, аларды айтуудан мени Билал ибн Харистен уккан сөзүм кайтарган», – деди. (Ибн Хиббандын «Сахих»и).
Имад Абдулфаттах Хасанат – Куддус