بسم الله الرحمن الرحيم
Үч күндөн ашык халифасыз жашоо арам
Бул шаръий хукм. Бул өкүмгө амал кылбаган муминдер да кафирлер катарында ахиретке сапар алышы айтылган. Бирок, бул хукмду жакшы түшүнбөгөнүбүз үчүн, ага өзүбүз да, Уммат да кайдыгер болууда. Ушул орунда шейхибиз Набахоний (рахимахуллох) жашоосунун акыркы убактарында, аныгыраагы 1973-жылы жазган «Тафкир» (пикирлөө) китебинен ушул мавзуъга байланыштуу бир-эки абзацты келтирем:
«…Шаръий хукмдарга чектелип, турмуш майданына жогорку деңгээлде кирип барууга болгон токтомго жетишип турган бир убакта, таклидден истинбат кылуу даражасына көтөрүлүшүбүз жана турмуш иштеринин баарын жалаң шаръий хукмдар менен оңдошубуз шарт. Бул болсо истинбат үчүн керектүү маърифат-билимди пайда кылуудан башка чарабыз жоктугун түшүндүрүүдө. (Шейх бул сөздү биз үчүн айтууда, ал андан 20 жылдай мурда мужтахиди мутлак болгонун жакшы билебиз)
Туура, шаръий хукмду билүү фарзи аъйн, ал эми шаръий хукмдарды истинбат кылуу болсо фарзи кифая. Бирок, окуялардын жаңылануу зарылчылыгы, шаръий хукмдан башка ар кандай хукмду алууну Ислам харам кылгандыгы, (ушул эки нерсе) мына ушул фарзи кифаяны АЪЙНДАЙ зарыл кылып коёт. (Этибар бериңиздер, мужтахиддикти фарзи айндай деген тыянакка келүүдө. Эмнеге аъйндай?..) ошондуктан, Умматта истинбатчылар жана мужтахиддердин көптөгөн жамааты болушу зарыл.
Мындан белгилүү болгондой, шаръий мыйзамчылыкты (фикхти) билүү – фикрлөөнүн эң кыйын түрлөрүнөн бири болушу менен бирге, шаръий хукмду билүү үчүнбү, же истинбат кылуудагы фикрлөө болобу, эч айырмасыз, исламий уммат үчүн эң керектүү фикрлөөнүн түрү. Бирок, шаръий хукмду истинбат кылууну фикрлөө жеңил-желпи жана жөнөкөйлүк менен алынышы дурус эмес (т.а. шаръий хукмду ар ким өзү билгениндей акылынан алышы жаиз эмес), балким, буга олуттуу көңүл буруу менен жандашуу важиб, керектүү маалыматтарга ээ болбогон адам ага жакындашпашы важиб. Шаръий нусустарды (конунчулук сөздөрүн) фикрлөөдө керектүү үч иш: араб тилин, шаръий иштер (усул фикх коидаларын), вакиъликтин акыйкатын (манатын) билүүгө жана мына ушул вакиъликке ушул шаръий хукмдун дал келишин билүүгө мухтаж экендигин түшүнүү важиб. Мындай дал келишин билүү истинбат кылуу үчүн керектүү маърифаттардын бири эсептелбесе да, бирок, хукмду өз вакиълигине байлоо (т.а. шаръий хукмду туура түшүнүп, өз вакиълигине байлоо) ушул үч ишти жакшы билүүнүн натыйжасы болуп саналат.
Бул шаръий мыйзамчылыкты фикрлөө болот т.а. өз вакиълигине байлануучу маалыматтар (нусус) – мына ушул вакиъликтин шаръий хукмун билүү үчүн жана ага хукм истинбат кылуу үчүн жетиштүү маалымат болушу.
Ырас, душмандарыбыз бизди чалгытып, бизди «бал – чиркейдин чыгындысы» деп карай турган, андан жийиркенип жүзүбүздү үйрүй турган кылып коюшкан соң т.а. фикхти жаман көрсөтүп, андан жүз үйүрө турган болуп калган экенбиз, мына эми ушул чалгытуучу фикрлерди ачып таштоонун убагы келди. Бакыт-таалайыбыз да, жашообуз да жалаң шаръий хукмдар себептүү ишке ашат деп карашыбыздын кези келди. Т.а. аларга жалаң фикх менен жетишебиз, айрыкча, “жарандык кодекс” сыяктуу Исламдан болбогон мыйзамдар шайтандын шарияты жана Куръандын ачык аяттары тыюу салган куфр мыйзамчылыгы экендиги ачык-айкын болуп турганда, туура жолду, келечегибизди жалаң шаръий өкүмдөрдү билүү (т.а. фикх) жана аларды истинбат кылуу менен гана табабыз деп түшүнүшүбүздүн убагы келди.
Шаръий ибара-нусустарды фикрлөө башка ар кандай ибара-сөздөрдү түшүнүүдөн айырмаланат. Т.а.:
а) адабий ибараларды фикрлөөдө сөздөрдү жана сүйлөмдөрдү келтирүү тартибин, көрүнүшүн түшүнүүгө, мына ушул тармакты билүүдөн пайда боло турган (т.а. адабиятчыларда, акындарда болгон) завкка мухтаж болунат.
б) фикрий ибараларды түшүнмөкчү болуп жатканда, мавзуъга (т.а. техникабы, химия-физикабы, ушуларга байланыштуу) жетиштүү деңгээлдеги билим зарыл.
в) саясий ибараларды фикрлөөдө окуяларды түшүндүрүп жаткан тексттерди б.а. саясий хабарларды билүү керек.
г) шаръий нусустарды түшүнүүдө т.а. фикхти билүүдө баарын: адабий жана фикрий билим да, вакиъликти б.а. болуп жаткан саясатты да билүү керек. Себеби, фикхте сөздөрдү, сүйлөмдөрдү билүү да (адабий), жогорку деңгээлдеги шаръий вакиъликти б.а. усул илимин билүү (фикрий) да, шаръий хукм колдонула турган окуяларды (саясатты) билүү да зарыл. Ошондуктан, шаръий мыйзамчылыкты фикрлөө т.а. фикрат жана тарыйкатты түшүнүү ар кандай фикрлөөгө караганда кыйыныраак жана мусулмандарга зарылыраак…»
Айрыкча, бул бизге өтө зарыл. Себеби, биздин ишибиз жашообузда колдонулуп жаткан мыйзамдардын шариятка жана турмушка туура келиш-келбешин амма-массага түшүндүрүү.
Эми бир фикрлеп көрөлү, эгер факихтер болбосо күнүбүз жахилдерге калат. Ушул күнгө чейин биз эмнеге куфр чеңгелинде кыйналып жатабыз?! Исламдын бул баткактан чыгаруу жолдору жоктугунанбы?! Астагфируллах. Аллах Таала айтат:
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ
– „Сага бардык нерсени баян кылып берүүчү, хидаят, рахмат жана мусулмандар үчүн сүйүнчү кабар болгон Китебди – Куръанды түшүрдүк”. [16:89]
Ислам толук дин, буга күмөн кылуу куфр болот. Биздин азыркы абалыбызды да Ислам баян кылган. Ал төмөндөгү сыяктуу хадистерде чагылдырылган. Бухарий Урвадан риваят кылган хадисинде Урва айтат: Абдуллах ибн Амр бизге хужжат келтирип, Расулуллах (с.а.в.)дын мындай дегенин уккам деди: «Албетте Аллах Таала илимди силерге бергенинен кийин аны кайра тартып алып койбойт, лекин, аны аалымдарды илимдери менен бирге алып коюу менен адамдардан тартып алып коёт. Акыбетте, фатва суралса, өз райы боюнча фатва берип адаштыра турган жана өзү да адашууга кете турган жахил адамдар гана калат».
Мына азыркы учурда өйдөбүздө кимдер турат, албетте фасыктар, илимсиздер турат. Азыр күнүбүз «Халифалык Куръанда жок» же «Исламды толук үйрөнүү шарт эмес, “мээлүүн ислам”ды билсеңер болду дей турган т.а. “акыйданы жана диндин азыркы учурга жарашасын билишиңер жетиштүү» деп адаштыра турган, Исламды толук үйрөнүүнүн жолу болгон фикхтен ажырата турган, ижтихадды жек көрө турган, куфрдун максадын ишке ашырып, алардын алкыштарына, ордендерине “татыган” имам-молдолорго калды. Ушулар бизге диний көсөм жана жолбашчылар болуп алышты. Диндеги иштерибизди ошолор айткандай кылышыбыз керек болуп, күнүбүз, келечегибиз ушулардын колунда болуп калды…
Куфр көзүбүздүн ачылышына, шарият негизинде акыйкатты, ак-караны ажырата алышыбызга катуу каршылык кылат т.а. мужтахиддикке умтулуу биякта турсун, ал тургай факихтер болушубузга катуу каршылыктар кылышат. Себеби, Исламды фикх негизинде үйрөнүшүбүз т.а. катасын тан алып, минбарда туруп “баарыңар Умардан аалымырааксыңар” деп кечирим сурай турган Умар (р.)лар чыга турган чөйрөнү фикх пайда кылышын куфр жакшы билет. Ал эми биздикилер болсо, саясий көрдүгүнөн улам, саясий аң-сезимсиздигинен улам, же жан сактоо максатында жугундукорлук кылган коркоктугунан улам, Исламды үйрөнүшүбүзгө, айрыкча, ага жетүүнүн жолу болгон фикхке, фикрге каршы чыгышууда. Сахабалардай болууну тилдеринен түшүрүшпөсө да, бирок, иш жүзүндө алардай болууга каршы турушууда.
Расулуллах (с.а.в)дын жамааты мужтахиддерден түзүлгөн эле т.а. сахабалардын баары, ал тургай, акимдер, валийлер, казылардын көпчүлүгү мужтахиддер болушкан: «…Ибн Исхак айтат: Мединалыктар кайтып жактанда Расулуллах (с.а.в) аларга Мусъаб ибн Умайрды кошуп, аларга Куръан окуп берүү, Исламды үйрөтүү жана динде билимдүү кылууну буйруду. Ушул себептүү Мусъаб Мединада “Куръан окуп берүүчү” деп таанылган эле…»» Куръан жалаң лафзы менен эле эмес, балким, мааниси менен бирге Куръан. Аны түшүнүүгө баары эле кудуреттүү эмес, жалаң мужтахиддер түшүнүшөт.
«…Усайд найзасын алып жолго чыкты. Асъад аны көрүп, Мусъабга айтты: «Бул адам өз коумунун саййиди, сенин алдыңа келе жатат. Калыс бол». Мусъаб айтты: «Келип отурса, сүйлөшөт». Усайд алардын алдына келип, оройлонуп: «Биз тараптарга эмне үчүн келдиңер? Алсыз адамдарды акмак кылып жатасыңар. Жаныңар керек болсо, бул жерден кеткиле», – деди. Мусъаб ага: «Бир отуруп сөздөрүбүздү укпайсыңбы, эгер макул келсе аласың, жактырбасаң албайсың», – деди. Усайд «ынсаф кылдың» деп, найзасын жерге сайып, алардын алдына отурду …»
Ооба, Расулуллах (с.а.в) даярдаган жамаат мүчөлөрү Хабашистанга барышканда да, ошол өлкөнүн башчысы Нажашийге эмне максадда Мухаммад (с.а.в)га ээрчигенин тунук жана канааттанаарлык кылып баян кылышканын да бир фикрлеп көрөйлү, анан бизде ушундай иштин өтөсүнөн чыга турган т.а. саясий чөйрөлөргө кирип, максадыбызды, акыйкатты баян кыла ала турган канча сапташтарыбыз бар экенин фикрлейли. Т.а. коомдогу өз ишибизди аткарууга канчалык даярбыз?! Саясийлер бизден эмнелерди сурашат?! Же биз саясий майдандан четте иш алып барабызбы?! Ушуну түшүнсөк, буга даяр болбостон туруп кезектеги ишти кылышыбыз тарыйкатка туура келбей турган иш экени ачыкка чыгат:
«…Нажаший мусулмандардан бул туурасында эмне деп айтууларын билүү үчүн, аларды чакыртып сурады: «Силер коумуңардан ажыралышыңарга, менин диниме жана башка эч бир улуттун динине кирбешиңерге себеп болгон бул кандай ДИН?» Ага Жаъфар ибн Аби Талиб жахилияттагы абалдары жана өздөрү кандай сыпатта болушканын т.а. Меккедеги жахилиятты баяндап берди. Кийин Ислам алып келген хидаятты, мусулман болушкандан кийин абалдары кандай өзгөргөнүн баян кылды…»»(“Ислам мамлекети” китебинен).
Аллах Субханаху ва Таала мусулмандарга Расулуллах (с.а.в)дан үлгү алууну важиб кылган. Аллах Таала айтты:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا
– „(Эй муминдер), силер үчүн — Аллах жана Акырет күнүнөн үмүткөр болгон о.э. Аллахты көп жат алган кишилер үчүн Аллахтын Пайгамбарында чырайлуу үлгү бар”. [33:21]
Аллахты жакшы көрүшүбүз тил менен эмес, балким, Расулуллах(с.а.в)га изме-из ээрчишибизде экенин төмөндөгү аят баян кылууда:
قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ
– «(Эй Мухаммад): «Эгер Аллахты жакшы көрсөңөр, мени ээрчигиле. Ошондо Аллах силерди жакшы көрөт жана күнөөңөрдү магфират кылат. Аллах магфират кылуучу, мээримдүү» дегин» [3:31]
Азыркы күнүбүзгө, абалыбызга Ислам эмне деп хукм чыгарган, эмнелерди кылышыбызды талап кылууда? Азыр халифа жок, ушундайбы? Демек, шарият негизиндеги биздин вакиълигибизди төмөндөгү хадис анык түшүндүрүп жатат т.а. биздин абалыбызга болгон Исламдын баасы: биздин жашообуз жахилиятта, хидаятта эмес, ушуга ишенесиңерби?! Муслим Расулуллах(с.а.в)дан риваят кылат:
و…َمَنْ مَاتَ وَلَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً
«… Кимде-ким мойнунда байъаты жок абалда өлсө, жахилият өлүмү менен өлүптүр».
Байъат халифага гана берилет. Ким бул хадистеги ваъийд (коркутуучу хабар) менден башкаларга каратылган деп айта алат? Ким?! Ислам ушул, биздин бардык амалдарыбызды: намаз, орозо, хаж сыяктуу ибадаттарыбызды, хайыр-ихсандарыбызды, бирөөлөргө канчалаган жардамдарыбызды, залимдердин зулумуна сабыр кылганыбызды – бүт бардыгын бар же жок кыла турган негиз ушул: «… Кимде-ким мойнунда байъаты жок абалда өлсө…» – буддист, демократ же атеисттей өлөсүң жана Кыяматта алардын катарында тирилесиң дегени да. Хадистин мазмуну,ушундайбы?! Аллах сактасын!
Аллах Таала айтты:
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلاَ مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ
– „ Аллах жана Анын пайгамбары бир ишти буюрган убакта бирер мумин жана мумина үчүн (Аллахтын хукмун коюп) өз иштеринде ыхтыяр кылуулары жаиз эмес “. [33:36]
Хадистеги бул коркунучтуу хабар менден башкаларга каратылган деп, хужжатсыз бейгам болуу менен өзүбүздү гана алдайбыз. Бул хадистен бирер инсанды истисна кылуу үчүн шаръий хужжат керек. Мисалы, Умар(р.а.) каза болгондон кийин Усман(р.а.)га халифа кылып байъат берилгенге чейин сахабалар (р.а.дар) үч күн байъатсыз жашашты. Алар күнөөкөр болушпады. Себеби, алардын – Умар(р.а.)нун үч күн ичинде халифа шайланышын шарт кылган акыркы токтомуна унчукпай туруулары менен – “халифасыз жашоо үч күнгө чейин жаиз” деген хукмдун негизи айкын болду.
Дагы “халифасыз жашоо арам” деген бул хукмду билбегендер да хадистеги азабдан аман калышат, себеби, “Исро” сүрөсүнүн 15-аятында:
وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا
“Биз тээ бир пайгамбар жибермейинче азаптабайбыз”(17:15) деп, ар бир иштин хукму жетиштүү баян кылынбастан туруп бирер инсанды Аллах Таала азаптабашын кабар кылууда.
Силердин хадистеги азаптан сактап кала турган хужжатыңар барбы?! Колонизатор кафир маалайларынын “урфтагы акыйданы жана кээ бир хукмдарды билишиңер жетиштүү” деген алдоолоруна ишенип, ток көңүл жүрөсүңөрбү?! Исламды “мээлүүн” деп, фикрат жана тарыйкатты толук үйрөнүшүбүздөн чалгытып жаткан куфр фикринен башка далилиңер барбы?! Сахих ижтихаддан, китептерибизден хужжатыңар барбы?!
Мен буларды билбегенмин деп Аллахка хужжат келтирбешибиз үчүн:
رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِأَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا
“бул пайгамбарлар өткөндөн кийин, адамдар үчүн Аллахка каршы хужжат болуп калбашы үчүн, пайгамбарларды кушхабар жеткирүүчү жана коркутуучу кылып жибердик. Аллах кудурет жана хикмат ээси” [4:165] деп кабар берүүдө.
Расулдардан кийин бул иш муминдерге калган жана Исламды жеткирүү эми муминдердин иши. Силер ушуларды билесиңерби, жеткирилгенби?! Т.а. үч күндөн ашык халифасыз жашоо арам деген хукм жеткенби?! Билбеген жахилдердин хужжаты бар: мага муну айтышпаган, эч ким жеткирбеген, кошунам да, досум да айтпаган деп өзүн актап калат, а силерчи?!
لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ
“(айрым) адамдар үчүн силерге каршы хужжат болуп калбасын” [2:150]
Бул фарзды ташташыбызга же ага жетиштүү даражада көңүл бура албай жатканыбызга башка иштер менен алек болушубуз шаръий үзүр жана бизди актоочу боло албайт. Себеби, «байъат»ты бар кылуу ишин сахабалар эң биринчи орунга коюшканы тарыхтан белгилүү. Биринчи Халифа Абу Бакр (р.а.) «Халифа» болуп шайланышын көңүл коюп үйрөнүп чыга турган болсок, ошондо Бану Соиданын үйүндө мусулмандардан кээ бирөөлөрү бул ишти талкуулаганын көрөбүз. Халифалыкка талапкерлер Саъд, Абу Убайда, Умар жана Абу Бакрлар эле. Бирок, Умар меен Абу Убайда Абу Бакрга атаандаш болууга ыраазы болушпады. Маселе Абу Бакр менен Саъд ибн Убаданын ортолорунда гана эле. Талкуудан кийин ахли хал вал-акд Абу Бакрды Халифа кылып шайлап, ага инъикод байъатын беришти, ушул убактан баштап мусулмандардын расмий жетекчиси (Халифасы) бар болду. Кийин эртеси күнү мечитте мусулмандар Абу Бакрга итаат байъатын беришти.
Т.а. башка фарздар: Расулуллах(с.а.в)дын мубарек денесин жайына узатуу, муртаддарга жаза колдонуу жана Усама бинти Зайд башчылыгындагы армияны жихадга жөнөтүү иштери зарыл болушуна карабастан кийинкиге калтырышканынан, биринчи кезекте мусулмандар өз “Халифасын” шайлап алуулары кандай гана зарыл экендиги түшүнүлөт. Бул ижма бизге шаръий хужжат болот т.а. бул фарзды ташташыбызга же ага жетиштүү даражада көңүл бөлө албай жатканыбызга башка иштер менен алек болушубуз шаръий узр жана актоочу боло албашына хужжат болот. Көпчүлүк үчүн бул сөздөр жаңылык эмес, баарыбыз буларды жакшы билебиз, болгону эске алуу маанисинде гана келтирип өттүк.
Демек, «байъат»ты бар кылуу үчүн ага аракет кылуу эң зарыл фарз экендигин, анын ордун башка иштер менен толтуруу мүмкүн эместигин хужжат негизинде карап чыктык жана бул иштерден биз, билгендер, жоопкербиз.
Муну жаркыныраак түшүнүү үчүн бир мисал келтире кетем. Бир калкка башка мамлекеттин канализациясын буруп, таштандыканага айланткан. Нажасат булактары мектеп-окуу жайлар, телевидение-басма сөз, көчөлөрдө, бардык жайда нажасат. Ал жердеги адамдар көп жылдардан бери таза турмуштан үзүлүп калышкан, ал тургай таза турмушта жашоо эмне экенин билбей турган селсаяктарга окшоп, “таштанды”га ыраазы болуп жашай турган абалды пайда кылышкан. Мындан тышкары, адам ден соолугу үчүн зыяндуу-уулуу товарларын, же мөөнөтү өтүп кеткен жараксыз эски машиналарын, станокторун, малай акимдерди короого гана жарай турган эскирип бүткөн куралдарын алтын баасында моюнга жүктөп, карыздарды күндөн-күндө көбөйтүп жаткан, кен байлыктарын талап-тоноп жатышкан, калкын болсо кедей кылып, башка өлкөлөрдө кулдук кылууларына мажбур кылып коюп жаткан… ар күнү кордук, кыйынчылыктар, акыйкатсыздыктар, уруш-жаңжалдардан башы чыкпай туган калк бар. Аларды элестетип жатасыңарбы?!
Аларга жардам берүү керек. Ошондо бир колу ачык адам чыгып, силерден миң адамды өзүмдүн эсебимден хаж сапарына жөнөтөм, же миңдеген балдарга таалим бере турган медресе куруп берем, же мухтаждарга жардам берем десе… мындай жоомарт адамга силер эмне деген болор элеңер?
Бул марттыгы ошол калкка канчалык жардам деп билесиңер?!
Ошол турмушка ыраазы болуп жашап жаткандарга пикириңер кандай?!
Мага ушул жашоо туура келет деп, ошол жашоону өзгөртүү үчүн баш катырбай жаткан, аракет кылбай жаткандаргачы?!
Мындай турмушту сактап калууга жан үрөп жаткандаргачы?
Мумин ар бир абалга шарият көз карашы менен карайт. Себеби, ар тараптуу текшерилгенде да катасы табылбай турган жалгыз акыйкат – бул шарият. Т.а. Куръан жана хадис. Ошондуктан, Расулуллах (с.а.в): «Силерден бирер киши тээ каалоосу мен алып келген нерсеге моюн сунмайынча мумин болбойт», – деп айткан. Муминдин көзүндө ар бир иш-абал ушул сыяктуу болот.
Мункарларга толо болгон бул турмушту өзгөртүү үчүн да каалаганыбыздай эмес, балким, Ислам талап кылгандай аракет кылышыбыз фарз. Т.а. бирер жамаат-хизбге мүчө болбостон өз каалообузча аракет кылуу менен, же хизбдин мүчөсү болсок да, бир натыйжаны жүзөгө чыгарам деп, анык, аклий жетүү мүмкүн болгон натыйжаны максад кылбастан, гояны белгилебестен плансыз тынымсыз кылынган өз билемдик аракет менен да тарыйкатта жүрбөгөн болобуз. Т.а. фарз жана суннаттарды кылуу менен өмүрүбүздү өткөрүп жаткан болсок да, бул иштер Исламда өтө улуу жана жакшылыктуу иштерден болсо да, бирок, эң зарыл фарзды аткарбаганыбыз үчүн фасыктар катарында күнөөкөр болобуз, себеби, Расулуллах (с.а.в) түзгөнү сыяктуу жамаат-хизбди түзүү куфрду түп-тамыры менен жок кылып, ордуна Исламды тикелөө тарыйкатындагы алгачкы кадам, фарздардын таажысы. Баарына, куфр коомун башкарып жактандарга да, аткарып жаткан түзүмдөрү туура эмес экенин, Аллах Таала пенделерине түшүргөн түзүм болсо, адам үйрөнөр замат ага жүрөгү менен талпына турган, адилеттүү, толук түзүм экенин түшүндүрүүгө кудуреттүү “мугалимдер жамаатын”, “тирүү Куръандарды” чыгаруу б.а. чыныгы хизбди түзүү – тарыйкаттын башталышы. Себеби, хизбдин коомдогу негизги иши – мабдаъны толук турмушка кайтаруу. Бардык иш ушуга каратылышы, Уммат да сахих ижтихад негизинде башкарууга ылайыктуу хизбди түзүүгө тартылышы керек. Коомдо да, эл аралык саясатта да чыныгы “хизб”сиз максадга жете албайбыз.
Муну футбол командасын мисал кылуу менен түшүндүрүүгө аракет кылам. Футбол командасы кандай түзүлүшүн жана кимдерден түзүлүшүн баарыбыз жакшы билебиз. Бул команданын күчү тышкы формасында эмес. Анын күчү ар бири тажрыйбадан өткөн, футбол тартиб-эрежелерин билген жана топту мыкты ойното алган оюнчуларында, алардын тажрыйбалуу машыктыруучу тарабынан тандалган, сыртынан көрүнбөсө да, бирок, оюнунда бизге да көрүнө турган чеберчиликтеринде. Алар футболду жакшы билүүлөрү керек дегенде баары бирдей болушу керек деген маани көздөлбөйт. Ар ким эле Пеле же Марадона сыяктуу футболист боло албайт да деп, футболдун тартиб-эрежелерин билбей турган, тартибге баш ийбей турган, бир команда болуп ойноого акылы жетпей турган, ал тургай, өз дарбазасына гол киргизип, асманга секире тургандардан, же команданын жеңишке жетишине эмес, өзү билгендей оюн көргөзүүнү, өзү гол киргизүүнү туура деп биле тургандардан түзүлгөн командада, “бир команда болуп” деген иш ишке ашабы?! Ушуга окшоп, куфрду түп-тамыры менен кулатып таштап, ордуна Исламды толук абалда колдонулушун жолго коюу үчүн халифалыкты кайтаруу иши да “хизб”дин иши, фикрат жана тарыйкатты билгендерден түзүлгөн команданын иши. Булар бир команда эле эмес, балким, маънавий шахсия – “тирүү Куръандар”дын заманбап көрүнүшү. Табанний кылынган китептерибизди жакшы өздөштүрбөстөн туруп бул команданын мүчөсү болуу убактылуу абал болушу керек. Бирок, саясий майданга түшкөндөр тартиб-коидаларын, табаннийдеги ар бир фикрди жакшы билүүлөрү керек.
Кимде-ким ушул жамаатты даярдабастан кийинки кадамга өтсө, коомдо жекече абалда, өз билгенинче иш алып барса, же кайрымдуулук иштер, мечит-медреселер куруу сыяктуу башка жол менен Исламды кайтарууну максад кылышса, ошондо туура кылган болушабы?
Мейли жүз миңдеген муминдерди өздөрүнө ээрчиткен болушса да, 20-30 жылдап даъватта жүргөн болушса да, бирок, алар тарыйкаттан чыгып кеткен болушат го?! Андай даъватчылар Расулулллах (с.а.в)га ээрчибегени үчүн күнөөкөр болууларынан тышкары, эч кандай натыйжага да жетише алышпайт. Себеби, замандаштары, мекендештери, айрыкча, саясий чөйрөлөрдөгүлөр “эмнеге силер бул түзүмдү (системаны) өзгөртөм деп жатасыңар” деген суроолоруна тааныган боордошторунан, же ушул ишти айтып жаткандардан жооп издешет. Ошондо ижтихадга тескери, өзү билгениндей сүйлөсө, табаннийге тескери иш тутса эмне болот?! Акылдары, амалдары билдей болгон маънавий шахсия, фикрий вужуд каякта калат? Антын бузгандан тышкары, саткын уламалардан эмнеси менен айырмаланышат?!…
Же аларга “китептерибизден үйрөнүп алгыла, же амирибиз менен жолугушуп, максадыбызды түшүнгүлө да, кийин сабыбызга кошулгула” дейбизби?!
Жок, албетте. Аларга максадды анык чечип берүү ар бирибиздин ишибиз, ушул иш үчүн такаатыбыз жетишинче аракет кылууга ант ичкенбиз, ушундай эмеспи?! Качан гана өзүбүз ар бир хукмду фикран билип, заманыбыздагы жахилият-демократия кандай гана жийиркеничтүү түзүм экенин жана ага альтернатива кемчиликсиз түзүм бар экенин түшүндүрүп беришибиз менен, бузук вакиъликти өзгөртүү жолдорун үйрөнүп чыкканыбызга канааттанууларынын натыйжасында, алар да сабыбызга кошулушат, биз сыяктуу Расулуллах (с.а.в)ды өздөрүнө жол башчы кылып алышат, максадга карай умтулушат. Сабыбыз күн сайын кеңейет. Ар тараптуу өсөт.
Демек, куфрдун ордуна Исламды алып келем деген жана Расулуллах (с.а.в)дын тарыйкаты менен изме-из жүрөм деген ар бир мумин бар күчүн ушул жамаатты түзүүгө т.а. экономистине да, коомтаануучусуна да, сотторго да, таалим-тарбия менен алектенип жатканган мугалимдерге да, машыктыруучуларга да – Мусъаб ибн Умайр (р.а) өз доорунда Мединада баарына Исламды баян кылып бергендей – Ислам адилетин фикран көрүүлөрүн максад кылуулары, тунук жана канааттандыраарлык жеткирүүлөрү үчүн жетиштүү даярдануулары менен ушул жамааттан көздөлгөн ишти түшүнгөн, анын чыныгы мүчөсү боло алышат т.а. Аллах Тааланы жана Русулу (с.а.в)ды жакшы көргөн муминдерден болушат. Себеби, бул команда футболисттердин командасы эмес, балким, аалымдардын, факихтердин командасы, себеби, дүйнө алдында ойной турган “бул оюн” топ тебүү эмес, балким, азыркы доордогу куфр түзүмдөрү канчалык кемчиликтү экенин жана Жаратуучунун түзүмү болсо акылдар канааттана турган, инсан табиятына дал келе турган түзүм экенин баян кылуулары менен фикрат жана тарыйкатты көрсөтүү ОЮНУ т.а. исламий жашоо кандай болушу жана аны кандай чеберчилик менен турмушка кайтаруу “оюну”.
Бул мыйзамдар, түзүмдөр күрөшү. Акылдардан келип чыккан куфр башкаруусу жана саясаты менен шаръий хукмдар негизиндеги Исламий башкаруунун ортосундагы саясий мелдеш. Баары тең Такийюдин Набахонийдей же Ато Абу Рушта сыяктуу чебер боло албашы мүмкүн, бирок, бул күрөш Исламды түшүнбөй тугандар майданы эмес.
Эгер бул командада фикрат жана тарыйкатты китептерибизден үйрөнбөстөн, “фикхти фикран билбесе да боло берет” деп саясий майданга түшүп алышса, ийгиликке жете алышпайт. Балким, куфрдун кызыкчылыгына ойной турган, аларды ыраазы кыла турган, өз дарбазасына гол киргизип алып сыймыктана турган жана дүйнөгө баарын шерменде кыла турган адамдардын командасы болуп саясий майданга түшкөн болушат. Ошондуктан, бул хизб фикрат жана тарыйкатты жакшы билгендерден, чеберчилик менен иштөөдө, тарыйкатка амал кылууда тажрыйба арттыргандардан түзүлүшү керек, эң кур дегенде көпчүлүгү факихтерден болушу керек. Себеби, Исламды түшүндүрө турган жана аны турмушка алып келе турган негизги оюнчулар – факихтер. Фикхтин күчү, натыйжасы ибадатта көрүнбөйт, балким, Ислам саясатында көрүнөт. Биздеги негизги проблемабыз да ушул аппаратыбыздын алсыздыгында. Фикхти жалаң ибадатта деп түшүндүрүү, саясаттан болсо фикхти четтетүү куфрдун планы болуп, бул пландарына баарын ишендирүүдө. Биз динибизди үйрөтө турган мужтахиддерди, фақихтерди эмне үчүн жетиштире албай жатабыз?!
Тарыхта яхуддар бизди динден чыгаруу үчүн “Абрам” деген баланы “Абдуррахман”га өзгөртүшүп, аны шайхул Ислам даражасына көтөрүштү. Исламды бузуу үчүн баары аракет кылышты, кээ бирөөлөрү “шайхул ислам” болушту, калганы ушуга чоң жардамдар беришти…. Бул иштерин бир фикрлеп көргүлө!!! Алардын максаддары бизге Динибизди бузуп берүү, Ислам акыйкатын өзгөртүү эле. Ушул иште булар олуттуу болушту жана көздөлгөн максаддарына белгилүү бир даражада жетишишти. Себеби, биз фикхти жек көрө турган, динибизди кафирлер каалагандай түшүнө турган, амру-маъруф жана нахий-мункарды түшүнбөй турган манкурттарга айландык. Натыйжада, фикхке каршы чыгып, Президент сөздөрүн, китептерин дастурул-амал кылдык, Макиавелли сыяктуу куфр саястчыларын имам кылып алдык. Түпкүлүгүндө, бул фикрлер капиталисттик же социалисттик коомго туура келсе да, Умматка туура келбешин, ал китептерден пайдалануу т.а. куфр саясатын үйрөтө турган китептерди колго алуу арам экенин этибарга албадык. Натыйжада, Расулуллах (с.а.в)дын сөздөрү өз тастыгын тапты: «Жакында инсандарга жалганчы жылдар келет, анда жалганчы чынчылга, чынчыл жалганчыга чыгарылат. Кыянатчы аманаткөйгө, аманаткөй болсо кыянатчы эсептелет. Рувайбиза сөз сүйлөйт». Рувайбиза ким? деп суралды. “Жалпы элдин иши жөнүндө сүйлөй турган жарамсыз киши” деп жооб берди Расул (с.а.в).
Бирок, бул жамааттын мүчөсү болуу үчүн Исламдын фикратын (турмуш таризин) да, тарыйкатын (ошол турмуш таризин турмушта бар кылуу жолун) да түшүнүү важиб болсо да, араб тилин билүү фарз айн болсо да, бирок, араб тили грамматикасын т.а. сарф жана нахв фандарын мыкты үйрөнгөн Сибавайх сыяктуу улуу аалым болуу, Замахшарий сыяктуу тил таануучу болуу же тафсири менен Куръанды үйрөнүп чыккан Ибни Касир сыяктуу муфассир болуу, ровийлери менен хадистерди мукаммал үйрөнүп чыккан Бухарийдей хадистаануучу болуу, же Куръан жана хадистен хукмдардын келип чыгуу жараяндарын жакшы билген, усул илимине негиз салган Абу Ханийфа, Шафиий сыяктуу усул аалымдары болуу талап кылынбайт. Ал тургай, куфрду жоготуп, ордуна Исламды алып келүү үчүн жана заманбап проблемаларга толук чечимдер иштеп чыгуу үчүн Такыйюддин Наббахоний сыяктуу мужтахиди мутлак болуу да талап кылынбайт. Алардын баарын Аллах Өз рахматына алсын. Умматка кылган кызматтары акысына ажр-азимдер берсин.
Балким арабдардан башкалар да өзүлөрүнүн эне тилдеринде, болгону 10-15 китепти жакшы үйрөнүүлөрү жана Аллах Тааланын алдында т.а. жайнамазда турганда, намазда же Куръан жана хадис окуганда эмне дегенин түшүнүп тура турган даражада араб тилин билиши катъий талап кылынат. Бул талапты балдардын мектеп программасындагы сабактарына салыштыра турган болсок, алар эки окуу жылындагы китептерден ашпайт. Жаштар – эгер дарс убагын “коридор”до эмес, балким, олуттуу үйрөнүүгө сарфташса – ушул мөөнөттө тил-адабият, алгебра-геометрия жана химия-физикалар менен бир катарда башка тилдерди да белгилүү бир даражада өздөштүрүшөт. Ушул иштен да качкан инсан Уммат жүгүн – т.а. жер, асмандар, тоолор чыдай албай турган жүктү – кантип өз мойнуна алсын?! Аллах Таала айтат:
إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا
– Албетте Биз бул аманатты (т.а. Исламий шариятты) асмандарга, жерге жана тоо-таштарга сунуш кылган элек, алар аны көтөрүүдөн баш тартышты жана андан коркушту. [33:72]
Ошондуктан, мына ушундай хизбди түзүү менен бирге, көп мужтахиддерди, факихтерди чыгарууга да бар күчүбүздү сарфташыбыз фарз. Бул фарзды Уммат аркылуу кылабыз, албетте. Бул ишке Уммат жардам бериши керек. Яхуддар Исламды бузуу үчүн аалымдарын, шейхтерин жетиштирип чыгара алышты, а бизчи?!
Болуп жаткан иштерди “Каза”га шылтап, дуалар кылууга үгүттөйбүз, ажиза-кемпирлерге окшоп ыйлап-сыктайбыз да, бирок, иштин акыйкатын түшүнгүбүз келбейт.
“Фикрлөө” китебинде дагы төмөндөгү фикрлер келет: Биздин мындай жалкоо болуп калышыбыздын «…себеби, ушунда, Каффал деген белгилүү аалымга окшогон уламалар тобу пайда болду жана алар ижтихад эшигин кулпулоого чакырышып, ижтихадга тыюу салууга урунушту, инсандарды ижтихаддын «коркунучуна» ишендиришти. Мусулмандар да ушул чакырыкты тастыкташып, ага амал кылышты. Уламалар ижтихад кылууну каалашпады, муфаккирлер андан кооптонушту, адамдар болсо мужтахиддерди жаман көрүштү. Бардык континенттердеги афкари амма (массалык пикир) бул фикрди кабыл кылышты. Муну менен фикрлөө токтоду, таклидге өтүлүп, акылдары иштен чыкты, ижтихад кылууга батынбай калышты. Бул инсандардагы фикрлөөнү токтотуп койду жана ал жараян уланууда. Инсан табиятынан жалкоо. Ошондуктан, Уммат тээ азыркы күнгө чейин фикрлештен токтоп турат. Он кылымды фикрсиз өткөрдү. Ошондуктан, мындай Умматда фикрлөөнү аракетке келтирүү жана ага фикрлөөнүн маанисин түшүндүрүү жеңил иш эмес….».
Демек, бизге туура фикрлешибиз гана нажат жолун көрсөтөт, себеби, бизге Роббибиз ниъмат кылып берген «Ислам»ды толук түшүнүшүбүз жана ишке ашырышыбыздагы негиз фикрди т.а. ар бир иштеги шаръий хукмду билүү – фикх. Бул үчүн ар бир вакиъни (т.а. саясатты) жакшы үйрөнүп, ошол вакиъликке байланыштуу Аллахтын хукмун билүүнү (фикхти) фикрий кабыл кылуу зарыл. Мисалы, азыр куфр өкүмдарлыгы бардык жайды каптаган. Ислам буга урухсат бербеген, себеби, куфрдун таасири астында жашоону Аллах Таала харам кылган:
وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً
– „Аллах момундар үстүнөн кафирлерге эч качан жол бербейт“. [4:141]
Үч күн халифасыз жашоого урухсат болсо да, куфр таасири астында жашоого бир күнгө да урухсат жок, унчукпай, ыраазы болуп жашоо харам. Эртели-кеч сооб иш кылып жаткандар да, өздөрүнчө даъват иштерин кылып жүргөндөр да бир команда болуп, анык натыйжаны көздөп иштешпесе, шаръан кабыл болбойт. Себеби, мафахимден (“Хизбут-Тахрир түшүнүктөрү”) «…
Ислам фикратын аткаруу көздөлө турган бардык амалдардан сезиле турган натыйжа максад кылынбаса, бүтүндөй инкар кылынат жана бул Ислам тарыйкатына тескери деп эсептелет….
…тарыйкатка далалат кылган амал сезиле турган натыйжага ээ болгон маддий амал болсо да, бул амал Аллахтын буйрук-кайтаруулары негизинде жүргүзүлүшү жана аны Аллахтын буйрук-кайтаруулары негизинде жүргүзүүдөн Аллахтын ыраазылыгы көздөлүшү лазым…
…натыйжаларга жетүүдө болсо амалий коидага ээрчүү лаазым. Амалдын фикр үстүнө курулушу жана белгилүү гоя үчүн болушу амалий коида…
…амалга киришип жаткан ар бир шахска аны баштоо үчүн белгилүү бир гоя түшүнүктүү жана ачык-айкын болушу керек…»» деген фикрлерди окуганбыз.
Мындай абалда Расулуллах (с.а.в)дын Меккеде баштаган ишин үлгү кылуу важиб. Демек, гоябыздын кичине бир бөлүгү б.а. башталышы “хизб”ди түзүү. Ушуга жетүү үчүн фикрлейбиз, ошого алып бара турган иштерге шашылабыз. Себеби, Аркам ибн Абу Аркам (р.а.)нун үйүндө Расулуллах (с.а.в) сахабалары менен Исламды үйрөнүп, тирүү Куръандар болгондой, ар бир ишибизге Куръан жана хадистен туруп баа бере турган “хизб”ди түзүү биринчи кадам экени тарыйкат. Ал үчүн окуу керек, биз фикрат жана тарыйкатты т.а. сахих ижтихаддан келип чыккан исламий түшүнүктү толук ээлөөнү шарт кылганбыз.
“Ла илаха иллАллах”ты угар замат түшүнгөн сахабалар Аркам ибн Абу Аркам (р.а.)нун үйүндө үч жыл эмнени үйрөнүштү?! Өзүлөрү билгениндей үйрөнүштүбү?! Жок албетте, Расулуллах (с.а.в) үйрөттү. Ошондуктан, Амирибиз да ар бир табанний кылынып, халкада үйрөнүүнү важиб кылган китептерди жөндөмдүү мушриф менен бетме-бет талкуулап, амал кылына турган даражада түшүнүп окууну шарт кылды. Бирок, бул токтом ар бир шахстын китептерди өзүнчө окушунан тоспойт. Балким, халкада окуу важиб болгон китептерди жөндөмдүү, ар бир мавзуъну жана ага байланыштуу вакиъликти окуучулар жакшы элестетип, өз жашоолорунда амал кыла турган кылып баян кылып берүүчү мушриф менен үйрөнүп, ушул мавзуъ боюнча аларда эч кандай экиленүү калбай турган даражада үйрөнүүлөрү важиб т.а. бул Амирдин токтому.
Үстүртөн үйрөнүү, өзү билгениндей түшүнүү назарий болуп калат. Түшүнбөгөн фикрге кандай амал кылат?! Амалсыз үйрөнүү же ар түрдүү фикрге келип калуу хизбге тескери болуп, хизбдин биримдигине зыян жетет. Демек, «… Кимде-ким мойнунда байъат жок абалда өлсө, жахилият өлүмү менен өлүптүр» деген азаб хабарынан сактануу үчүн “хизб”дин идарий топтомундагы токтомдоруна баш ийип, олуттуу үйрөнүүнүн ордуна – токтомдорго этибарсыз болуу менен, же өзгөртүү менен шаръий фарз аткарылбайт. Себеби, мына ушул фарзга кемчиликсиз амал кылуу үчүн ушул токтомдор чыгарылган. Мактабул амирдин (Амирдин межлисиндеги хизбийлер) олуттуу мулахазалардан кийин ар бир токтом кабыл кылынган. Мисалы, мафахимде келген жихад аяты ушундай маанини түшүндүрөт: «Мусулмандардын баары бирдейинен жихадга чыгуулары жаиз эмес. Бир жамаат жихадга чыгып, башкалары Расул (с.а.в)дан Дин өкүмдөрүн үйрөнүү үчүн калышса болбойбу?! Мужахиддер кайтышканда болсо, калгандар алар үйрөнө албай калган Аллахтын өкүмдөрүн аларга таасир кыла турган таризде үйрөтүшсүн».
Мужахиддер тери жана ушул сыяктуу нерселерге жазып коюлган аяттарды үйрөнүүлөрү менен динди кемчиликтүү жана ар түрдүү түшүнүп калуулары табигый абал. Ошондуктан, бетме-бет отуруп, баарына туура түшүнүүлөрүнө мүмкүнчүлүк бере турган т.а. аяттарды шархтап бере турган даражадагы Расулуллах (с.а.в) сыяктуу мугалимдер болуулары үчүн мужахиддерден кээ бирөөлөрүн жихаддан калууга буюрууда. Эмнеге?! Акыйкатта болсо жихад ошол доорлордо өтө маанилүү болуп, ал сансыз мужахиддерге мухтаж болуп турганда да, Аллах Таала ар бир түшкөн аяттарды баяндап берүүчү кылып жиберген Расулуллах (с.а.в)дан үйрөнүүлөрүн талаб кылган. Биз да ушундай үйрөнүп жатабызбы, эмнеге кылбайбыз?! Амир бекер кылганбы?! Сахабалардагы (Аллах алардан ыраазы болсун) Дин өкүмдөрүн үйрөнүүгө жана Расул (с.а.в) менен бирге болууга кусалыктары да өздөрүнчө түшүнүп алуулары жетиштүү эместигине далалат кылат. Т.а. алардын кээ бирөөлөрү сарийяларда жихадга чыгып, калгандары болсо дин өкүмдөрүн үйрөнүү үчүн калышат эле. Кийин мужахиддер кайтышканда, калгандар алар үйрөнө албаган өкүмдөрдү аларга үйрөтүшөр эле. Ошондуктан, Амирибиз да ар бир табанний кылынып, халкада үйрөнүүнү важиб кылган китептерди жөндөмдүү мушриф менен амал кыла турган даражада бетме-бет отуруп, талкуулап, түшүнүп, бир фикрге келип окууну шарт кылды.
Ушундай үйрөнүүдөн кийин пайда болгон хизб чыныгы, күчтүү бир команда, фикрий бир вужуд, маънавий шахсия болот, саясий майданда кафирлер жана алардын малайлары кылып жаткан иштерди күзөтүү, тахлил кылуу менен эле эмес, балким, белгилүү бир план негизинде иш кылууга кудуреттүү жана атаандаштарын таң калтыра турган үстөм болот, Аллах Тааланын урухсаты жана жардамы менен.
Тарыйкатта натыйжага алып барбай турган плансыз иштердин эч этибары жок, андай иштер инкар кылынат т.а. Умматты куфрдун нажасатынан куткаруу кайрымдуулук иштери, муктаждарга жана мазлумдарга жардам берүү менен, же медреселердеги таалим-тарбия, мечиттер куруу менен болбойт. Ал тургай, бул аалымдардын жана фикрат-тарыйкатты үйрөнүүчүлөрдүн иши экен деп, башка иштер менен алек болгон муминдер да хадисдеги азаб хабарынан сактана алышпайт. Балким, баары мына ушул жамаатты тезинен түзүүгө, Хизбге кошулбаганы үчүн үзүрлөрү болсо да бул жамаатты тезирээк түзүүгө колунан келген салымын кошуулары фарз. Себеби, Умматты куфр чеңгелинен, жахилий турмуштан куткаруу үчүн, хизб башчылыгындагы Умматты аракетке келтире турган план болушу керек. Бул пландын биринчиси: турмуштун бардык тармагында жол башчы боло турган “жолчу жылдыздар”ды көбөйтүү, Уммат ишенген “хизб”ди түзүү зарыл. Бардык иш ушуга каратылган болушу шарт. Кайрымдуулук иштери да, хайр-ихсандар да, таалим-тарбия да, мухасаба да мына ушул “хизб”ди, чыныгы хизбди түзүүгө жана мүмкүн болушунча тезирээк түзүүгө каратылган план негизинде алып барылышы – тарыйкаттын биринчи кадамы.
Ушул ишке олуттуу жандашышыбыз менен, ар ким мүмкүнчүлүгүнө жараша, Аллах Тааладан ажр-сыйлык үмүт кылуу негизинде, фидаий-курмандыктар берүү, мээнет жумшоо, каражаттар сарфтоо менен бул хукм ишке ашат. Мисалы, дарыланышым керек же арабчаны үйрөнүшүм керек деп коюп, башка иштер менен алек болуп, дарыланууга, арабчага убакыт ажыратпаган адам өз максатында олуттуулугу жок болгондой, жакшы ниет кылуунун өзү менен эле бул хукм аткарылбайт.
Мына ушул хизб – аты эле бар, сырткы көрүнүшү эле бар, акыйкаты жок хизбди эмес – балким, китептерибизде айтылып жаткан фикрат жана тарыйкатты мыкты үйрөнгөн, тунук фикрлер менен куралданган чыныгы хизб гана Умматты куфр чеңгелинен азат кылууга т.а. жахилият караңгылыктарынан Ислам нуруна алып чыгууга кудуреттүү болот.
Аллахым, бизге Өзүң ыраазы боло турган жолду түшүнүшүбүзгө, амал кылышыбызга жана Өзүң ыраазы боло турган жолду башкаларга да жеткиришибизге жардам бер.
Кийин мавзуъларды түшүнүшүбүзгө чейин кайра-кайра окуп, фикрлешибизге сабыр-такаат бер! Аллахым, фикрлерибизди тунук кыл, башкаларга түшүнүктүү жана айкын жеткиришибизге хужжатыбызды күчтүү, тилдерибизди жетик кыл.
السلام عليكم و رحمة الله و براكاته
Боордошуңар Гариб